Kosmetologia dla początkujących: Przenikanie przezskórne i liposomy

Skóra stanowi barierę chroniącą nas przed szkodliwym działaniem środowiska. Dzięki wydzielaniu łoju, potu oraz dzięki warstwie rogowej, skóra chroni nas przed wieloma substancjami. Chociaż byłoby o wiele prościej dla producentów kosmetyków, gdyby skóra wchłaniała wszystkie związki chemiczne, kosmetolodzy wiedzą, że bariera ta jest konieczna.

Składniki kosmetyków mogą:
• utworzyć warstwę na powierzchni skóry
• wnikać do warstwy rogowej naskórka i tam zostać związane
• przechodzić do żywej warstwy naskórka a nawet do skóry właściwej

W zależności od budowy fizykochemicznej składniki charakteryzują się różną zdolnością penetracji:
• rozpuszczalne w tłuszczach (tzw. lipofilowe: woski, kwasy tłuszczowe, alkohole tłuszczowe) lepiej wnikają do naskórka niż rozpuszczalne w wodzie (tzw. hydrofilowe: kolagen, kwas hialuronowy).
• najlepiej penetrują skórę substancje rozpuszczające się zarówno w tłuszczach jak i w wodzie. Są to związki amfifilowe: ceramidy, fosfolipidy, lanolina.
• małe cząsteczki przechodzą przez warstwę rogową szybciej niż większe
• takie substancje jak NNKT, witaminy A, D, E mogą wnikać aż do skóry właściwej. Dlatego warto szukać tych substancji w kosmetykach, szczególnie do cery suchej i/lub dojrzałej.
• dobrą zdolność penetracji posiada wiele substancji biologicznie czynnych pochodzenia roślinnego.

Istnieją trzy drogi przenikania przez skórę:
• droga przezkomórkowa- tą drogą przechodzą niewielkie cząsteczki
• droga międzykomórkowa- przez cement międzykomórkowy. Wykorzystywana przez cząsteczki amfifilowe i lipofilowe
• przez przydatki skórne- pomimo wielu przeszkód, składniki mogą docierać tą drogą aż do warstwy siateczkowatej skóry właściwej. Tą drogą mogą wnikać substancje hydrofilowe.

Dodatkowo warto wiedzieć, iż warstwa rogowa naskórka ma charakter lipofilowy, dlatego też substancje tłuszczowe mają tendencję do pozostawania w tej warstwie, nie przenikają głębiej. Nie znaczy to, że nie mają korzystnego działania. Kwasy tłuszczowe, alkohole tłuszczowe i woski mają działanie zmiękczające, ograniczają przez naskórkową utratę wody. Dodatkowo, zwiększają przenikanie innych substancji w głąb skóry. Osoby posiadające skórę suchą powinny używać kremów i balsamów bogatych w te związki.

Żywe warstwy naskórka oraz skóra właściwa są hydrofilowe.

Aby zwiększyć przenikanie substancji do podłoża kosmetyku dodaje się:
• związki powierzchniowo czynne
• kwasy organiczne (cytrynowy, salicylowy)
• kwasy tłuszczowe i ich estry
• alkohole jedno- i wielowodorotlenowe (alkohol etylowy, glikol propylenowy, gliceryna)
• mocznik
• olejki eteryczne
• flawonoidy (substancje czynne występujące w wielu roślinach)

W tym punkcie zakończę część poświęconą mechanizmom przenikania, zainteresowanych odsyłam do kilku artykułów. Linki zamieszczę na końcu posta.

Warto jednak dodać kilka słów na temat LIPOSOMÓW.

Liposom to zamknięty, kulisty pęcherzyk, zbudowany z podwójnej warstwy lipidowej. Liposom posiada wodniste wnętrze. Można w nim zamknąć substancje rozpuszczalne w wodzie, które normalne nie wnikają w głąb skóry. Lipidowa warstwa może przenosić natomiast cząsteczki rozpuszczalne w tłuszczach.
Innymi słowy, Liposom jest NOŚNIKIEM wielu substancji. Zamknięte w liposomach składniki są też chronione przed np. utlenieniem.

W liposomach można znaleźć:
• aminokwasy
• cukry
• mocznik
• witaminy rozpuszczalne w wodzie: Wit. C, D-pantenol
• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: Wit. A, E
• wyciągi roślinne

Liposomy to bardzo cenne składniki kosmetyków.